Zmiany w procesach ochrony i degradacji atmosfery w Polsce jako wskaźnik realizacji polityki ekologicznej kraju :
Spis treści
1. Wprowadzenie............................................................................................ 5
2. Cel i zakres pracy....................................................................................... 7
3. Polityka Ekologiczna III Rzeczypospolitej a sprawa ochrony
atmosfery..................................................................................................... 8
3.1. Przesłanki Polityki Ekologicznej Państwa................................................................... 8
3.2. Jakość powietrza, zmiany klimatu............................................................................... 9
4. Międzynarodowe zobowiązania Polski w sprawie ochrony klimatu
i atmosfery.................................................................................................13
4.1. Międzynarodowe porozumienia w zakresie ochrony powietrza i klimatu, udział
w nich Polski..................................................................................................................13
4.1.1. Konwencja w Sprawie Transgranicznego Zanieczyszczania Powietrza na Dalekie
Odległości....................................................................................................................... 13
4.1.1.1. Działania na rzecz realizacji postanowień Konwencji w Polsce................................... 14
4.1.1.1.1. Mechanizmy prawne.................................................................................................................................. 14
4.1.1.1.2. Instrumenty ekonomiczne........................................................................................................................... 15
4.1.1.1.3. Monitoring, ocena skutków zanieczyszczenia powietrza i sprawozdawczość........................................... 16
4.1.2. Protokół w Sprawie Obniżenia Emisji Dwutlenku Siarki (I - Protokół Siarkowy),
tzw. Protokół Helsiński.................................................................................................. 17
4.1.3. Protokół o Wspólnym Finansowaniu Monitoringu i Oceny Przenoszenia
Zanieczyszczeń Powietrza na Dalekie Odległości w Europie (tzw. EMEP –
European Monitoring and Evaluation Programme – Program Współpracy
w Dziedzinie Monitoringu i Oceny Przenoszenia Zanieczyszczeń Powietrza
na Duże Odległości w Europie)...................................................................................... 17
4.1.3.1. Realizacja zobowiązań przez Polskę.............................................................................. 18
4.1.4. Protokół w Sprawie Obniżenia Emisji Tlenków Azotu (I - Protokół Azotowy),
tzw. Protokół Sofijski, 1988 r......................................................................................... 19
4.1.4.1. Wstępne zobowiązania................................................................................................... 19
4.1.4.2. Zobowiązania podstawowe............................................................................................ 19
4.1.4.3. Realizacja postanowień przez Polskę............................................................................ 20
4.1.5. Protokół w Sprawie Dalszego Obniżenia Emisji Dwutlenku Siarki (II - Protokół
Siarkowy), tzw. Protokół z Oslo..................................................................................... 20
4.1.5.1. Realizacja zadań Protokołu przez Polskę...................................................................... 21
4.1.6. Protokół w Sprawie Obniżenia Emisji Lotnych Związków Organicznych, tzw.
Protokół Genewski ........................................................................................................ 22
4.1.6.1. Realizacja postanowień przez Polskę............................................................................. 22
4.1.7. Protokół w Sprawie Ograniczenia Emisji Trwałych Związków Organicznych (TZO). 23
4.1.7.1. Realizacja zobowiązań przez Polskę.............................................................................. 24
4.1.8. Protokół w Sprawie Metali Ciężkich.............................................................................. 24
4.1.8.1. Zobowiązania dotyczące benzyny bezołowiowej............................................................ 25
4.1.8.2. Realizacja postanowień przez Polskę............................................................................. 25
4.1.9. Protokół w Sprawie Obniżenia Emisji Tlenków Azotu i Innych
Substancji Zanieczyszczających, tzw. II - Protokół Azotowy....................................... 26
4.1.10. Protokół w Sprawie Przeciwdziałania Zakwaszaniu, Eutrofizacji i Ozonowi
Przyziemnemu................................................................................................................ 26
4.1.10.1. Realizacja postanowień przez Polskę............................................................................. 27
4.1.11. Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu.................. 27
4.1.11.1. Podstawowe zobowiązania Konwencji.......................................................................... 28
4.1.11.2. Główne zobowiązania Polski wynikające z postanowień Konwencji............................. 29
4.1.12. Protokół z Kioto............................................................................................................. 29
4.1.13. Działania na rzecz realizacji postanowień Konwencji i Protokołu w Polsce................. 33
4.1.13.1. Mechanizmy prawne....................................................................................................... 34
4.1.13.2. Inne mechanizmy............................................................................................................ 34
4.1.13.3. Przygotowania do ratyfikacji Protokołu z Kioto............................................................ 35
4.1.14. Konwencja Wiedeńska o Ochronie Warstwy Ozonowej i Protokół Montrealski
w Sprawie Substancji Zubożających Warstwę Ozonową.............................................. 35
4.1.14.1. Ochrona stratosferycznej warstwy ozonowej................................................................. 35
4.1.14.2. Harmonogramy redukcji dla krajów rozwiniętych......................................................... 36
4.1.14.3. Terminy redukcji substancji kontrolowanych w odniesieniu do krajów
rozwijających się............................................................................................................ 37
4.1.14.4. Polska a Protokół Montrealski....................................................................................... 37
4.2. Dostosowywanie prawa polskiego w dziedzinie ochrony atmosfery w kontekście
prawa Unii Europejskiej ............................................................................................. 39
4.2.1. Zagadnienia ogólne........................................................................................................ 39
4.2.2. Porównanie prawa unijnego z prawem polskim............................................................. 40
4.2.3. Sposób regulacji prawnej w przepisach ochrony atmosfery w Unii Europejskiej
i w Polski........................................................................................................................ 45
5. Emisja i imisja zanieczyszczeń w Polsce na przestrzeni ostatnich
lat. Ochrona klimatu w Polsce – efekty, problemy, kierunek
działań........................................................................................................ 47
5.1. Uwagi metodyczne........................................................................................................ 48
5.2. Emisja głównych zanieczyszczeń powietrza w Polsce............................................... 53
5.2.1. Wprowadzenie................................................................................................................ 53
5.2.2. Zmiany emisji głównych zanieczyszczeń powietrza w latach 1988-1998..................... 54
5.2.3. Bilans emisji głównych zanieczyszczeń powietrza w Polsce........................................ 58
5.2.4. Realizacja polityki ochrony powietrza - Wskaźnik Op.................................................. 59
5.2.5. Podsumowanie i wnioski................................................................................................ 61
5.3. Emisja metali ciężkich do powietrza z obszaru Polski w ostatnim
dwudziestoleciu............................................................................................................. 62
5.3.1. Wstęp.............................................................................................................................. 62
5.3.2. Zmiany emisji metali w latach 1980-1998..................................................................... 62
5.3.3. Udział poszczególnych sektorów produkcyjnych w emisji metali ciężkich.................. 67
5.3.4. Podsumowanie i wnioski................................................................................................ 68
5.4. Emisja gazów cieplarnianych...................................................................................... 70
5.4.1. Problemy redukcji emisji gazów cieplarnianych........................................................... 74
5.5. Udział sektora energetycznego w zanieczyszczeniu powietrza w Polsce................. 75
5.5.1. Wprowadzenie................................................................................................................ 75
5.5.2. Zużycie nośników energii pierwotnej w gospodarce narodowej .................................. 75
5.5.3. Zużycie podstawowych paliw w gospodarce narodowej ............................................. 80
5.5.4. Zasoby paliwowe Polski................................................................................................ 83
5.5.5. Wykorzystanie zasobów energii niekonwencjonalnej w Polsce.................................... 85
5.5.6. Wnioski.......................................................................................................................... 86
5.5.7. Prognozy rozwojowe wykorzystania nośników energii pierwotnej Polska na tle Europy..............................87
5.5.8. Podsumowanie............................................................................................................... 89
5.6. Zmiany branżowej struktury emisji zanieczyszczeń powietrza w Polsce............... 89
5.6.1. Wprowadzenie................................................................................................................ 89
5.6.2. Branżowa struktura emisji zanieczyszczeń powietrza................................................... 90
5.6.3. Zmiany branżowej struktury emisji zanieczyszczeń powietrza z zakładów
szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza........................................................... 93
5.6.4. Emisja z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza........................... 94
5.6.5. Zmiany emisji z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza............... 96
5.6.6. Zmiany stopnia redukcji wytworzonych zanieczyszczeń.............................................. 99
5.6.7. Emisja dwutlenku siarki................................................................................................ 105
5.6.8. Emisja dwutlenku azotu................................................................................................ 106
5.6.9. Emisja pyłów................................................................................................................ 107
5.6.10. Podsumowanie.............................................................................................................. 108
5.6.11. Wnioski......................................................................................................................... 109
5.7. Zanieczyszczenie powietrza spowodowane przez środki transportu..................... 111
5.7.1. Wstęp............................................................................................................................ 111
5.7.2. Środki transportu w Polsce.......................................................................................... 111
5.7.3. Emisja zanieczyszczeń ze środków transportu według działów transportu.................. 112
5.7.4. Emisja zanieczyszczeń ze środków transportu............................................................. 116
5.7.5. Podsumowanie.............................................................................................................. 117
5.8. Transgraniczny przepływ zanieczyszczeń powietrza.............................................. 117
5.9. Imisja zanieczyszczeń powietrza w wybranych miastach Polski........................... 119
5.9.1. Wprowadzenie.............................................................................................................. 119
5.9.2. Stanowiska pomiarowe wybranych zanieczyszczeń ................................................... 120
5.9.3. Imisja pyłu zawieszonego w wybranych miastach Polski .......................................... 121
5.9.4. Imisja dwutlenku siarki w wybranych miastach Polski................................................ 124
5.9.5. Imisja dwutlenku azotu w wybranych miastach Polski................................................ 126
5.9.6. Podsumowanie.............................................................................................................. 128
5.10 Wskaźniki emisji podstawowych zanieczyszczeń w Polsce. Polska na tle
krajów europejskich................................................................................................... 129
5.11. Ochrona atmosfery i klimatu w Polsce – efekty, problemy, kierunki działań...... 131
5.11.1. Wprowadzenie.............................................................................................................. 131
5.11.2. Emisja zanieczyszczeń powietrza w Polsce.................................................................. 132
5.11.3. Wybrane problemy związane z ograniczaniem emisji zanieczyszczeń powietrza....... 134
5.11.4. Zagadnienie społecznych uwarunkowań realizacji procesów ograniczania
emisji zanieczyszczeń do powietrza............................................................................ 136
5.11.5. Podsumowanie i wnioski.............................................................................................. 137
5.12. Możliwości ograniczania zanieczyszczania powietrza............................................. 139
5.12.1. Restrukturyzacja przemysłu.......................................................................................... 139
5.12.2. Restrukturyzacja energetyki......................................................................................... 140
5.12.3. Restrukturyzacja komunikacji i transportu................................................................... 141
5.12.4. Restrukturyzacja funkcjonalno-przestrzenna i urbanistyczna...................................... 142
6. Narzędzia wspomagające proces wykorzystania i zarządzania powietrzem w Polsce...........143
6.1. Europejska metodyka Corinair a polskie rejestry i ewidencja emisji................... 143
6.1.1. Podstawowe wiadomości.............................................................................................. 143
6.1.2. Wykorzystanie metodyki Corinair w Polsce................................................................. 146
6.1.3. Corinair a zarządzanie................................................................................................... 147
6.2. Finansowanie ochrony atmosfery z funduszy pomocy zagranicznej, uzyskanej przez Polskę...................... 148
6.2.1. Cel badań...................................................................................................................... 148
6.2.2. Wprowadzenie.............................................................................................................. 148
6.2.3. Źródła i wielkość pomocy finansowej.......................................................................... 149
6.2.3.1. Współpraca dwustronna............................................................................................... 149
6.2.3.2. Phare............................................................................................................................ 149
6.2.3.3. Ekokonwersja............................................................................................................... 150
6.2.4. Główne kierunki wykorzystania funduszy pomocy zagranicznej................................ 151
6.2.4.1. Pomoc bilateralna........................................................................................................ 151
6.2.4.2. Phare............................................................................................................................. 152
6.2.4.3. Ekokonwersja............................................................................................................... 152
6.2.5. Znaczenie pomocy zagranicznej dla realizacji PEP w zakresie ochrony atmosfery i zasad ekorozwoju...........153
6.2.6. Wsparcie finansowe ochrony środowiska w Polsce wobec integracji z EU............... 154
6.2.6.1. Ochrona atmosfery....................................................................................................... 155
6.2.7. Podsumowanie.............................................................................................................. 156
6.3. Nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza w Polsce............................................ 157
6.4. Wpływ opłat za korzystanie z powietrza na zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza................. 159
6.4.1. Podsumowanie.............................................................................................................. 160
6.5. Zmiany polskiego prawa w dziedzinie ochrony atmosfery..................................... 161
6.5.1. Wprowadzenie.............................................................................................................. 161
6.5.2. Proces dostosowania polskiego prawa do norm prawa Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony atmosfery........ 162
6.5.3. Zadania do wykonania w wewnętrznym systemie prawnym pomagające w
implementacji dyrektywy ramowej w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza 96/62/UE............. 162
6.5.4. Postęp w realizacji dostosowania polskiego prawa ochrony atmosfery do norm Unii Europejskiej............... 162
6.5.5. Podsumowanie informacji o dostosowaniu polskiego prawa ochrony atmosfery........ 162
6.5.6. Załącznik - zestawienie aktualnie obowiązujących aktów prawnych Unii
Europejskiej dotyczących ochrony atmosfery.............................................................. 166
6.6. Działalność wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska w zakresie
ochrony powietrza w Polsce....................................................................................... 167
7. Podsumowanie i wnioski........................................................................ 170
8. Spis tabel, rysunków, diagramów i map.............................................. 181
9. Bibliografia............................................................................................. 185
